Ը ձայնավորը բառասկզբում գրվում է միայն ղ, մ, ն բաղաձայններից առաջ եւ ըստ բառում, օրինակ՝ ըղձալի, ըմպել, ընթանալ։ Բառամիջում ը-ն գրվում է, եթե արմատի սկզբնատառ է, օրինակ՝ ամենաընտիր, անընդունելի, խաղընկեր։ Ը-ն բառամիջում գրվում է նաեւ այն դեպքում, երբ արմատի սկզբնատառ չէ, սակայն այդ բառում ուրիշ ձայնավորներ չկան, օրինակ՝ շը՛խկ, խը՜շշ։ Եթե բառի մեջ կան մեկից ավելի ձայնավորներ, եւ բոլորը՝ ը, ապա գրվում է միայն վերջինը, օրինակ՝ շրը՛խկ (արտասանվում է շըրը՛խ)։ Բառավերջում լսվող ը-ն գրվում է, օրինակ՝ սառը, դառը, խառը, մարդը, գիրքը եւ այլն։ Մյուս դեպքերում բառասկզբում եւ բա- ռամիջում լսվող ը–ն գաղտնավանկի վանկարար է եւ չի գրվում, օրինակ՝ (ը)զգույշ, մ(ը)կրատ, ման(ը)ր եւ այլն։ Գաղտնավանկի ը-ն կարող է գրվել վանկատման եւ տողադարձի ժամանակ, օրինակ՝ ըզ-գույշ, մըկ-րատ, մա-նըր եւ այլն։
Առաջադրանք:
Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով ը տառը։ Կարող ես օգտվել ուղղագրական բառարանից: Անծանոթ բառերն առանձնացրու´ բառարանի օգնությամբ բացատրի´ր:
294) Ճոպանուղում օրական կատարվում է 20 ուղերթ։ Քանի մարդ կարող է օգտվել ճոպանուղուց 1 շաբաթում , եթե խցիկում տեղավորվում է 15 մարդ։
1)20․15=300
2)300.7=2100
պատ 2100 մարդ
295) Տղան 2 րոպեում քաղում է 12 խնձոր, իսկ աղջիկը՝ 3 րոպեում 15 խնձոր։ 5 րոպեում քանի խնձոր են քաղում տղան և աղջիկը միասին։
լուծում
12:2=6 խնձոր(տղան 1ր)
15:3=5խնձոր(աղջիկ 1ր)
5×6=30
5×5=25
30+25=55խնձոր(միասին)
պատ․՝ 55 խնձոր
296) Ինչպես կփոխվի 3 գումարելիների գումարը, եթե 1 գումարելին մեծացնենք 17 ով, իսկ մյուստ փոքրացնենք 5 ով։
Լուծում 17-5=12
պատ․՝ գումարը կմեծանա 12ով
297) Բժիշկը հիվանդին հանձնարել է օրը 3 անգամ 2-ական հաբ խմել։ տեւփի մեջ կա 60 հաբ։ քանի օր կբավականացնի հիվանդին այդ հաբերը։
Լուծում
1)3×2=6հաբ(1օրում)
2)60:6=10օր
պատ․՝ 10օր
Բնակարանն ունի երեք սենյակ խոհանոց և նախասենյակ։Սենյակներից երկուսյ նույն չափերն ունեն, իսկ երորդն ավելի մեծ է։ Մեծ սենյակն ունի 4 լուսամուտ, փոքր սենյակներից յուրաքանչյուրը 2անգամ պակաս քան մեծը իսկ խոհանոցը 2 անգամ պակաս քան փոքր սենյակը։ Նխասենյակում լուսամուտ չկա։ ընդամենը քանի լուսամուտ կա բնակարանում։
լուծում
1)4:2=2 լ (փ)
2) 2:2=1(խոհ)
3)4+4+1=8 լուսամուտ
պատ․՝ 8 լուսամուտ
299) Երկու քաղաքներ հեռավորությունը 400կմ է։ Երկու գնացքներ դուրս եկան այդ քաղաքներից իրար ընդառաջ։ Առաջին գնացքը 1 ժամում անցնում է 40 կմ։ երբ երորդը գնացքին 30կմ էր մնացել մինչև ճանապարհի կեսը անցնելը, առաջինի շառժվելուց անցել էր 3ժամ։ Որքան է գնացքների հեռավորությունն այդ պահին։
Լուծում
1)40×3=120կմ
2)400:2=200կմ
3)200-120=80կմ
4)80+30=110կմ
պատ․՝110կմ
300) Ինչ թվանշաններ կարելի է գրել աստղանիշի փոխարեն, որեսզի ստացվի ճիշտ անհավասարություն։
243) Գրեք 770-ից մեծ և 790-ից փոքր այն բոլոր բանկան թվերը որոնց մավորների կարգում գրաված է 6 թվանշանը ։ Քանի այդպիսի թիվ կա։
776,786
2 թիվ
244) Տրված թվերի գռարման մեջ թվանշաններից մի քանիսը հայտնի չեն։ Համեմատեք այդ թվերը։
ա)12000>4563
բ)100>99
գ)6939<26949
դ)26939<26949
ե)26939<269390
245)Երկու ցանկապատ ներկելու համար անհրաժեշտ եղան 25 աման ներկ յուրաքանչյուրում 3կգ։ Առաջին ցանկապատ ներկելու համար 24 կգ ներկ։ Քանի գիլոգրամ ներկ օգտագործվեց երկրորդ ցանկապատը ներկելու համար։
Լուծում
1)25×3=75կգ
2)75-24=51կգ
249) Երկու աշակերտներ գրադարանից գրքեր վերցրին։ Առաջինը նույն օրը սկսեց կարդալ իր գիրքը է օրում կարդալով 26 էջ։ 2 օր անց իր գիրքը սկսեց կարդալ մյուսը, որը 1 օրում կարդում էր 30 էջ։ Դրանից քանի օր անց նրանց կարդացած էջերի քանակները կհավասարվեն։
Հայտնի է , որ թիվը բաժանվում է 9-ի, ի՞նչ թվանշան պետք է գրված լինի *-ի փոխարեն:
*110
7110
Արտահայտի՛ր 9տ8ց5կգ-ը կիլոգրամներով։
9805կգ
Բերված օրինակներում աստղանիշները փոխարինել անհրաժեշտ թվանշաններով․
ա)6950-3094=2856
բ)1455:5=291
Ուղղանկյան երկարությունը 15 սմ է, իսկ լայնությունը 3 անգամ փոքր է երկարությունից: Գտի՛ր այդ ուղղանկյան մակերեսը:
Լուծում 15:3=5սմ
S=15×5=75 քառակուսի սմ
Եթե Արամի մտապահած թվի կեսի կեսին ավելացնենք 1, արդյունքը հնգապատկենք, կստանանք Սոնայի մտապահած թիվը։ Կռահի՛ր Արամի մտապահած թիվը, եթե Սոնայի մտապահած թիվը ամենափոքր զույգ երկնիշ թիվն է։
Լուծում
1)10։5=2 (թվի կեսը)
2) 2 x 2 =4 ( ամբողջ թիվը )
3) 2: 2 =1 (կեսի կեսը )
( 1+ 1) x 5 = 10 ( Արամի թիվը )
Պատ․ ՝ 10։
Հաշվի՛ր արտահայտության արժեքը․
1)50×5=250
2)5000-250=4750
3)4750:10=475
4)475-75=400
10․ Մի շարքում կանգնած են Անին, Դավիթը, Սյուզին, Նարեկը և Արենը: Անին գտնվում է Սյուզիից ձախ, բայց Նարեկից աջ: Նարեկն ու Արենը իրար կողք կանգնած չեն, իսկ Դավիթը չի գտնվում ո՛չ Նարեկի կողքը, ո՛չ Արենի կողքը, ո՛չ էլ Անիի կողքը: Ի՞նչ հերթականությամբ են կանգնած նրանք:
Նարեկ,Անի,Արեն,Սյուզի,Դավիթ
Գործնական աշխատանք
Ֆոտոշարքը պարտադիր է, որպեսզի տեսանելի լինի, որ աշխատանքը դուք եք կատարել։ Կարող եք պատրաստել նաև տեսաֆիլմ։
Լուսինը ձևավորվել է մոտ 4,5 միլիարդ տարի առաջ՝ Երկրի ձևավորումից անմիջապես հետո։ Չնայած նախկինում Լուսնի ձևավորման մի քանի վարկած կար, ներկայումս ամենատարածված բացատրությունն այն է, որ Լուսինը ձևավորվել է Երկրի և Մարսի փոխազդեցության պատճառով առաջացած մնացորդներից։ Լուսինը միակ երկնային մարմինն է, ուր մարդ արարածը ոտք է դրել։
Հայերեն Լուսին բառն առաջացել է լույս բառից[5], անվանումը թերևս ստացել է գիշերը լուսավորելու պատճառով։ Լատիներենluna բառը նույնպես թարգմանաբար նշանակում է լուսավոր։
Լուսնի մասին հանելուկներ հորինի՛ր և մուտքագրի՛ր:
Այն ինչն է ցերեկը քնած է, գիշերը արթուն
226)Գործվացքի 36մ երկարություն ունեցող կտորից կարել են 12 միանման թիկնոց։Քանի մետր գործվածք է անհրաժեշտ 15 այդպիսի թիկնոց կարոլու համար։
լուծում 1)36։12=3մ
2)15.3=45մ
229)Գրատաղտակին գրված են 3 թվեր։ Երկչուրդ թիվը առաջինից փոքրե 99ով, երորդը 74ով մեծ։ Գրված թվերից որն է ամենա մեծը։ Որքանով է այդ թիվը ամենա փոքրից մեծ։
լուծում
ամենա մեծը երրորդ թիվն է
99+74=173(մեծ է ամենա փոքրից)
230)Աղջիկը 2տարեկան է։ Հայրը նրանից մեծ է 30տարով։ Քանի անգամը է հայրը մեծ աղջկանից ։ Հայրն աղջկանից քանի անգամ մեծ կլինի 4 տարի անց։
Իր մոտալուտ մահն զգալով՝ առյուծը մռնչում էր ցավից, երբ սողեսող մոտեցավ կրիան ու հարցրեց.
-Ի՞նչդ է ցավում:
-Որսորդի գնդակն է դիպել ինձ, — պատասխանեց առյուծը:
Կրիան սաստիկ զայրացավ, ասաց.
-Օր ու արև չտեսնեն այդպիսի մարդիկ, որոնք ձեռք են բարձրացնում երկնային այնպիսի մեծ արարածների վրա, ինչպիսին ենք ես և դու:
-Քույրի՛կ,- ասաց առյուծը, ներողամիտ եղիր, բայց պետք է քեզ ասեմ, թե այն վերքը, որ հասցրել է ինձ որսորդը, շատ ավելի քիչ ցավ է պատճառում ինձ, քան քո խոսքերը:
Այս ասելուց հետո առյուծն անմիջապես շունչը փչեց:
Առաջադրանքներ
1. Ընթերցի՛ր առակը և առանձնացրո՛ւ անծանոթ բառերն ու արտահայտությունները, բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր դրանք։
Գնդակ- փամփուշտ
Երկնային-աստվածային
Արարած-կենդանի էակ
Սաստիկ-ուժգին
3. Ո՞վ է այս առակի գլխավոր հերոսը: Բնութագրի՛ր ու նկարագրի՛ր նրան:
Առյուծն է գլխավոր հերոսը , նա շատ ուժեղ է և իմաստուն, ուժեղ է որովհետև կենդանիների արքան է, իմաստուն որովհետև նեղանում է կրիայի համեմատությունից որ իրեն դանդաղկոտ կրիայի հետ է համեմատում։
4. Մի քանի նախադասությամբ ներկայացրո՛ւ առակի ասելիքը։
Առակը ցույց է տալիս կրիայի մեծ կարծիքն իր մասին և առյուծի չհանփնվողզ բնավորությունը, որ նա նույնիսկ սաստիկ ցավի մեջ չի կորցնում իր կամքի ուժը։
5. Փորձի՛ր ինքդ այսպիսի մի առակ հորինել, նկարազարդել և հրապարակել:
Լրացուցիչ աշխատանք
Քո հորինած առակը ձայնագրի՛ր և համապատասխան նկարները համադրելով աուդիոգիրք պատրաստիր:
В 2001 году ученые решили создать новый список семи чудес света. Гонцы скитались по всему миру в поисках чуда, присылая новости о своих находках. В 2007 году состоялось голосование, какие именно объекты достойны такого звания. Победителями стали вот эти 7 новых чудес света:
Великая Китайская стена
Мечеть Тадж-Махал
Римская арена для зрелищ Колизей
Древнейший город Мачу-Пикчу в Перу
Древний город Петра в Иордании
Необычные пирамиды в Чичен-Ице в Мексике
Статуя Христа-Искупителя в Бразилии.
1. Великая Китайская стена
Первая наша остановка у Великой Китайской стены. Это древнее защитное сооружение, которое начали возводить еще в 3 веке до нашей эры. Правитель дал указ возвести такую стену, чтобы ни один враг не смог пройти. Тем самым он хотел прекратить кровную вражду между соседями. Благодаря этой стене первому китайскому императору Ши Хуанди удалось наладить жизнь в государстве и значительно его укрепить. Стену строили более 300 000 солдат, они применяли самые разные технологии строительства, все, которые знали. При жизни императора не удалось достроить стену, но его преемник довел дело до конца.
2. Тадж-Махал
Мечеть-мавзолей Тадж-Махал в городе Агра — сердце Индии. В начале 17 века Индией правил шах Джахан. Однажды на базаре он встретил бедную девушку Мумтаз, которую полюбил всей душой, и она стала его женой. Мумтаз была единственным человеком, с кем Джахал советовался и полностью доверял. Она сопровождала его в далеких военных походах и всегда была рядом. Когда Мумтаз умерла, шах в её честь воздвиг Мавзолей Тадж-Махал. Его строили 20 с лишним лет более 20000 рабочих. Приглашены были лучшие архитекторы и строители со всего мира. Рядом необыкновенно красивый сад с фонтанами и бассейном. Тадж-Махал — одно из красивейших зданий на нашей планете.
3. Колизей
Колизей – памятник древнеримской истории. Амфитеатр, в котором проходили, как принято сейчас говорить, шоу. Тысячи зрителей ежедневно собирались на арене, чтобы понаблюдать за гладиаторскими боями и спортивными соревнованиями. Строился Колизей около 8 лет. Открыт примерно в 80 году до нашей эры. Со временем такие развлечения запретили. Позже Колизей стал охраняемым памятником истории. Самая большая арена в мире, выполненная полностью из камня, если не считать современные олимпийские стадионы.
4. Город Мачу-Пикчу в Перу
Когда-то на территории Перу (это Южная Америка) жили загадочные племена. Для жизни они выбрали горную вершину на высоте 2450 метров. Затерянный город они построили на горе. Археологи и ученые до сих пор спорят, как строился это удивительный город и кто в нем жил. К городу шла секретная тропа. Всего в городе примерно 200 зданий. По обнаруженным предметам и останкам можно сказать, город был самостоятельным, было развито явно земледелие.
5.Город Петра в Иордании
Отправляемся дальше в город Петра. Это город в скалах посреди пустыни! Кем и как он был основан – до сих пор загадка. Считается, что храмы и дворцы Петры были вырублены в скалах за 2000 лет до Рождества Христова. Известно, что город был богатым. Город строился около 500 лет и превратился в крупный торговый центр.
6. Пирамиды в Чичен-Ице в Мексике
Переносимся в Мексику. И здесь когда-то жили загадочные племена, они назывались майя. Народ очень необычный, со своими традициями. Чичен-Ица – это центр древнейшей цивилизации. Немногие сооружения сохранились до наших дней. Изучить до конца таинственные пирамиды невозможно, поскольку под землей лабиринты и ловушки. Самая интересная постройка – пирамида высотой 23 метра. Для чего она строилась и как использовалась, до сих пор никто не знает.
7. Статуя Христа-Искупителя
И последнее наше новое чудо света – гигантская статуя Христа, установленная в столице Бразилии на вершине горы. Это символ города. Строили памятник 9 лет. Это самое новое чудо света, увидело мир в 1931 году. Высота 38 метров, вес – 1100 тонн! Интересно, как же его подняли на такую высоту?
4)yesterday my familiy and i visited my grandparents. My mum helped my grandma with the housework. My dad cleaned the windows. My brother and watched cartoons on TV. Later, we played outside in the garden. We climbed up the tree to get to the treehouse. We stayd there all afternoon. Then our mum called us because it was time to go.Our grandparends kissed us goodbye and we returned home.